Mijn fascinatie voor informatie netwerken dateert uit 1976. Als student gaf mijn hoogleraar cybernetica mij een dik pak kettingpapier vol met hexadecimale code. “Dit is van buiten aarde” zei hij. “Vind uit wat ze zeggen”. Maanden heb ik doorgebracht achter de terminal van het universitaire mainframe zonder het antwoord te vinden. Waarom, vroeg ik mij af, is het zo moeilijk de betekenis van deze massa tekens te vinden. Waarom kan ik geen verbinding krijgen met andere mainframes? Waarom is informatie niet vrij en waarom kan het niet eenvoudig worden gedeeld? Het “waarom” is voor een wetenschapper wellicht de spannendste vraag. Om dan waardevrij, zonder vooringenomenheid, te proberen een antwoord te vinden.
Mijn passie voor netwerken en communicatie was gemaakt. De ontdekkingstocht leidde naar Philips Telecommunications and Defense Systems (1979), wereldwijd projecten doen en beleid maken, naar een doctoraat aan de Technische Universiteit Delft (1986), naar Philips Engeland als divisie directeur (1987). Ik verliet Philips om met mijn partners Al Dunn en Peter Sherwood Roberts in Engeland – en later Europa – een multimedia bedrijf op te bouwen (1990), werd hoogleraar informatie netwerken aan de Rotterdam School of Management (1992), heb met fantastische mensen het Mediaplaza in Utrecht opgezet om iedereen op het glibberige Internet te krijgen (1993), en kwam ietwat onvoorbereid in de high tech venturing wereld terecht (2000) waar ik de besloten netwerken van hebzucht heb ontmoet.
Met bijzondere mensen heb ik artikelen en boeken geschreven – waarvan “How to win customers in the digital world – total action or fatal inaction” mij nog altijd een leidraad geeft als ik grote organisaties tegemoet treedt. Waarom is het zo moeilijk om iedereen te laten doen wat belangrijk is voor de klant en daarmee voor henzelf, voor dat waar de organisatie toe dient? Waarom is er zoveel ruis en waarom kan het niet vanzelf?
Dus zelfsturing! Kijk naar de vogels in de lucht, de bijen om de korf, de mieren in een hoop. Autonome systemen kunnen met relatief weinig communicatie een goed collectief gedrag geven. Dat maakt mijn rol als voorzitter van de complexiteit-studies van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek zo boeiend. Wetenschappers uit allerlei disciplines, hersenwetenschappers en immunologen, biologen en ecologen, wiskundigen, engineers en hard-core computermensen, netwerkspecialisten, economen en bedrijfskundigen, samen begrip bouwen van zelf-organiserende systemen, van emergente eigenschappen, van complexiteit als fenomeen waar we zoeken naar grip.
De wereld is complex – dat is goed want dan kunnen we veel verschillende en enorme uitdagingen aan. Laten we dat niet reduceren tot “singular simplicity”. Zelfsturing is een sleutelbegrip. Waarom? Opdat de mens zich niet zal reduceren tot een gecomputeriseerde robot in een nauw netwerk. Wij zijn zo veel groter. Daarom.
